Anmager n Imedyazen
Vous souhaitez réagir à ce message ? Créez un compte en quelques clics ou connectez-vous pour continuer.
Le deal à ne pas rater :
Xiaomi Mi Smart Camera 2K Standard Edition (design compact / support ...
11.39 €
Voir le deal

Imazighen, Ikurdiyen ed Lislam

Aller en bas

Imazighen, Ikurdiyen ed Lislam Empty Imazighen, Ikurdiyen ed Lislam

Message  Iles Ilelli Lun 25 Mai - 11:58

Tifawin (ṣ̣ṣ̣baḥ lxir),

Uḍḍun aneggaru n "Tabrat n Yimedyazen" (17) (http://imedyazen1.tripod.com/id156.html) d win ay d-yessawlen γef umezruy n yiles akurdi seg wasmi ay d-yebda umezruy n Yikurdiyen armi d tallit n deffir n Wemgaru Amaḍlan (guerre mondiale) wis sin. Ay-n ay d-ijebden lwelha-inu deg wuḍḍun-a netta d amcabi ay ttemcabin Yikurdiyen ed Yimaziγen deg waṭas n tγawsiwin:

Am Yimaziγen, am Yikurdiyen, deg sin yid-sen d iγerfan (ccuεub) imeqranen ay yeddren deg umaḍal ineslem, kfan-d aṭas n yergazen ay iqedcen i lmend n yiwunak (ddulat) ed tγermiwin n yiγerfan niḍen, uran s yilsawen yemgerraden akk-n ad snernin tisekliwin (littératures) n wiyaḍ, maca qrib werjin kfin azal i wesnerni n yiles-nsen.

Deg tegnit am ta, yessekf ad d-nini ur d ibeṛṛaniyen ay yeswaγen idles ed yiles akurdi, wanag d Ikurdiyen s timmad-nsen. D acu ay yeṭṭfen Ṣlaḥeddin Ayyubi (win ay yessuffγen Inmudag [Croisés] seg Lquds) ur yesnernay iles akurdi, yili deg tallit-nnes yella d yiwen seg yigelliden ijehden akk deg umaḍal ? D acu ay yeṭṭfen igelliden-nneγ Iḥemmadiyen, ay yerran Taqliεt n Ayt Ḥemmad ed Bgayet d timunaγ (capitales) n tmussni, ur snernayen tamaziγt akk-n ad tt-rren d iles n uwanak (ddula) ? D acu kan, tawaγit seg weγref ay d-tekka, yerna akk-a ay mazal tagnit ar ass-a. Agellid ur yezmir ad yeg kra ma ur yufi aγref-nnes yagi itteg-it (neγ qlilit yigelliden ay igan ay-a), agellid, s umata, ma ifat yuweḍ γer udabu, ur yettḥulfu i way-n ay yettḥulfu weγref-nnes, anef εad lemmer aγref-nnes ur yettḥulfu i kra, amek ay nebγa agellid-nnes ad iḥulfu deg umur-nnes ? Lemmer aγref amaziγ neγ akurdi yeḥqer iles-nnes yerna agellid d memmi-s n weγref-nni, amek ay tebγam ad iḥemmel iles-nnes ?

D acu kan, yessekf daγef ad d-nger tamawt γef yiwet n tγawsa s wazal-nnes:

Am Yimaziγen, am Yikurdiyen, iγerfan-a (ccuεub) deg sin yid-sen d inselmen, yerna deg sin yid-sen llan-d gar yiγerfan imezwura ay ikecmen γer ddin n Lislam. D acu kan, ur yessekf ad nerwey tiγawsiwin ed ad d-nini d Lislam ay d ssebba n ḍḍeεfan-nsen. Qbel ad d-yas Lislam, Imaziγen ur llin d inselmen yerna ur yelli wacu ay gan izad, maca sdeffir ma yusa-d Lislam, yessekf ad nẓer imir-nni ay ssawḍen Yimaziγen ad d-sbedden iwunak (ddulat) d imeqranen, ay yesdukklen s tefses aṭas n teqbilin timaziγin, ed ssawḍen ad d-sbedden ula d "imenkuden" (empires) am Uwanak n Yemweḥḥden (Almohades). Ma d Ikurdiyen, llan sεan tigludniwin (principautés) ama qbel n Lislam, ama sdeffir n unekcum n Lislam γer tmurt-nsen, yerna armi d asmi ay kfan afus nitni s timmad-nsen γef tmurt-nsen (asmi ay qeblen ad qqnen tamurt-nsen γer Umenkud Aεetmani) ay γlin s tidet, yerna ssebba n way-a d tasertit (politique), ur teqqin γer ddin.

Tis snat, yessekf ad nẓer anekcum n Lislam, nemgal (contrairement) n way-n ay ttxemmimen kra ass-a, d win ay yuraren daγen dduṛ deg wesnerni n yiles amaziγ. Γas ma yella iles-nneγ d yiwen seg yilsawen qlilen deg Tefriqt ay yesεan tira, tifinaγ, maca ama d Imaziγen iqburen, ama d itraren (modernes), werjin sqedcen tifinaγ i tira akk-n ay ttusqedcent tira deg yilsawen niḍen. Imaziγen llan sεan wid yettarun seg tallit taqburt, am Afulay (Apulée), Térence, Arnobe, Agerram Augustinus (Saint-Augustin), atg. maca, ineggura-a werjin urin s tmaziγt. Deg tallit-nsen, llan Yimaziγen ttarun s tfinaγ γef yeẓra, maca werjin yelli wedlis yettwarun s tfinaγ. Ula d Imucaγ ay yeqqimen sseqdacen tifinaγ ar ass-a, deg leqrun-nni akk ay yekkan ay deg sqedcen tira-a, werjin urin ula d yiwen n wedlis s tfinaγ. Tifinaγ ttarun-tent kan γef yeẓra neγ γef yejdi, maca ugur ameqran netta : Imaziγen, ama d wid n tallit taqburt neγ n tallit tatrart, llan ttarun-d kan tifyar (phrases) tiwezzlanin, iznan (messages) iwezzlanen s tfinaγ, ur llin ttarun-d iḍrisen iγezzfanen anda ara d-ssiwlen s litteε γef kra, s wawal niḍen, ur llin sseqdacen tira n tmaziγt akk-n ad d-sneflin (exprimer) yes-s ay-n ttḥulfun, akk-n ad ssefrun yes-s (γas akk-n llan ssefruyen s wawal), akk-n ad ssiwlen yes-s timucuha neγ timεayin.

D acu kan, idlisen imezwura ay yebdan ttwarun-d s tmaziγt, d wid ay yettwarun s ugemmay (alphabet) aεṛab, ay-a ur yessekf ad d-nettu. Agemmay-a yettusseqdec d allal deg tallit-nni, yerna idlisen ay d-yettwarun imir-nni llan d idlisen s unamek atrar n wawal (idlisen n ddin, idlisen n lqanun, atg.), ttwarun-d ama deg tallit n Uwanak Aṛustumi (Ibbaḍiyen), neγ seddaw n Uwanak n Yemweḥḥden neγ n Yemrabḍen, yerna yeqqim-d wensay-nni (tradition) armi d tallit tatrart (moderne) γer Yicelḥiyen, Ibbaḍiyen n Tγerdayt (Ayt Mẓab) ed Yibbaḍiyen n Wedrar n Nfusa deg Libya.

Seg tama niḍen, γer Yikurdiyen, nezmer ad nγer deg umagrad-nni n Tabrat n Yimedyazen, ula d nitni, deg tidet, iles-nsen yejjujjeg deg tallit tineslemt s yedlisen ay d-yettwarun s ugemmay aεṛab. Aṭas seg yisefra-nsen ay d-yettwarun s ugemmay-a, yerna ass-a, ama d idlisen-nni ay d-yettwarun s tmaziγt neγ wid-nni ay d-yettwarun s tkurdit s ugemmay aεṛab, wi akk ttγimin-d d agerruj, d tafekka (corpus) n yeḍrisen ay d-yemmalen amezruy n yilsawen-a, d iḍrisen s wazal-nsen, seg-sen ama d Imaziγen, ama d Ikurdiyen zemren ad ssnen amek ay gan yilsawen-nsen zik, ed zemren ad skeflen seg-sen aṭas n tγawsiwin yerzan idles-nsen ed waṭas n wawalen iqburen ay yettusqedcen deg yedlisen-nni.

Deg leqrun-a akk ay yekkan deg umezruy n yilsawen-nneγ, s nekni, s Yikurdiyen, ur yelli win ay aγ-iḥettmen ad naru s taεṛabt. Sennig way-a, γas ma agemmay aεṛab, akk-n yella imir-nni neγ imir-a, ur iwuta s tidet i wakk-n ad naru yes-s iles am tmaziγt (acku llan yimesliyen [leṣ̣wat] deg tmaziγt ur llin deg ugemmay aεṛab), yessekf ad nẓer qrib ulac akk, deg umaḍal, agemmay n kra n yiles ay iwutan ad naru yes-s iles niḍen. Ula d agemmay alatini deg-s ala 26 n yisekkilen, yerna ur iwuta i tira n tefṛensist, taspenyulit neγ talmanit, anef εad a tamaziγt. Ifṛensisen rnan-d izmal n ussemgerrad (signes diacritiques) am yeγdebba (accents), ma d Almaniyen rnan-d tiyugiwin n tenqiḍin, atg. Ala d tanglizit ay d tasurift, imi ur tesseqdac izmal n ussemgerrad, maca γas akk-n, asseqdec n ugemmay alatini deg tanglizit d win ay d-yellan yewεeṛ mliḥ (anṭaq n tanglizit ed tira-nnes s 26 n yisekkilen mgerraden aṭas, d ay-a ay yesweεṛen mliḥ taγuri n tanglizit).

Ihi, d ay-n ibanen, yal agemmay, i wakk-n ad naru yes-s kra n yiles, yessekf ad t-nbeddel, ad t-nesnerni, ad as-nernu izmal (signes) neγ bitt ula d isekkilen imaynuten (akk-n ay nga nekni i tmaziγt, ama deg ugemmay alatini neγ deg tfinaγ, akk-n ay gan Yislandiyen ed Walmaniyen i ugemmay alatini, akk-n daγen ay gan Yifarsiyen, Ikurdiyen ed Yipakistaniyen i ugemmay aεṛab, d agemmay umi rnan kra n yisekkilen akk-n ad arun imesliyen ur nelli deg taεṛabt yerna γγaren-as "agemmay aεṛab-afarsi deg Iṛan ed Pakistan). D acu kan, γas ma Imaziγen ed Yikurdiyen ay yuran zik ilsawen-nsen s ugemmay aεṛab ur beddlen, s umata, agemmay-nni, maca ay-a ur yelli d "Aεṛaben" ay t-id-iḥettmen, neγ d ddin n Lislam ay t-igedlen (iḥeṛṛmen). Yuγ lḥal, s kra n way-n ay aγ-ixuṣ̣ṣ̣en, d nekni ay t-yesxaṣ̣ṣ̣en i yiman-nneγ deg leqrun-a ay yekkan.

Tanemmirt

Čč Ḍ ḍ Ğğ Ḥḥ Γ γ
Ṛ ṛ Ṣ ṣ̣ Ṭ̣ ṭ Ẓ ẓ Σ ε

Iles Ilelli

Messages : 11
Date d'inscription : 29/10/2007

Revenir en haut Aller en bas

Revenir en haut


 
Permission de ce forum:
Vous ne pouvez pas répondre aux sujets dans ce forum